కావ్యాలలో కవిత్వానికి మూలమూ, హేతువూ అలంకారాలు. పూర్వం నుండీ మనకున్న సంస్కృత, తెలుగు కావ్యాల్లో ఈ అలంకార ప్రయోగాలు ప్రస్ఫుటంగా, విరివిగా కనిపిస్తాయి. అలంకారాలంటే పోలికలు. ఒక వస్తువుని కానీ, ప్రదేశాన్ని కానీ, వ్యక్తిని కానీ, వారి గుణగణాల్ని కానీ ప్రత్యేకంగా వేరొక దానితో కలిపి పోలిక కట్టి చెప్పడమే అలంకారం. వస్తువుని బట్టీ, పోలికల తీరున.....
అడవిలో పుట్టింది, అడవిలో పెరిగింది. మా ఇంటికి వచ్చింది. తైతక్కలాడింది – ఏమిటో చెప్పుకోండి. అంటే తడుముకోకుండా కవ్వం! అని చెప్పెస్తాం. చిన్నప్పటి నుంచి ఇలా అనేక ఆహ్లాదకరమైన పొడుపు కథల ద్వారా విజ్ఞాన సారాన్ని తల్లులు తమ పిల్లలకు చేరవేస్తూనే ఉన్నారు. మౌఖిక ప్రచారం ద్వారా జనజీవన స్రవంతిలో భాగమై పోయిన పొడుపు కథలు మన తెలుగుతనానికి, సాహిత్.....
మూలకథ రచన: రే బ్రాడ్ బెరి
లోపల గదిలో గోడ గడియారం టిక్.. టాక్.. అంటూ నెమ్మదిగా కదులుతోంది. అంతలోనే గడియారం నుంచి మంద్రస్థాయిలో సమయం ఏడయింది... లేవండి.. ఏడయింది లేవండి... అని ఒక గొంతు ఆత్రుతగా విన్పించింది. ఆ సూర్యోదయం వేళ ఇల్లంతా నిశ్శబ్దం ఆవరించింది. గడియారం ముల్లు చప్పుడు ఆ నిశ్శబ్దాన్ని ఛేదిస్తుంటే, సమయం ఏడు తొమ్మిది.. 7.09, అల్పాహార సమయం అన.....
తే.గీ. భరత ఖండంబు చక్కని పాడియావు
హిందువులు లేగదూడలై యేడ్చుచుండ
తెల్లవారను గడుసరి గొల్లవారు
పితుకుచున్నారు మూతులు బిగియగట్టి.
తే.గీ. భరతఖండంబె యొక గొప్ప బందెఖాన
అందులోనున్న ఖయిదీలు హిందుజనులు
ఒక్క గదినుండి మార్చి వేరొక్కగదిని
బెట్టుటెగాక చెరయంచు వేరెగలదె
జాతీయోధ్యమ సమయంలో బిపిన్ చంద్రపాల్ ఇచ్చిన ప్రసంగాల సారాంశానికి ఇచ్చి.....
మూలకథ రచన: రే బ్రాడ్ బెరి
నవంబరు మాసంలో సన్నని పొగమంచులో రాత్రి ఎనిమిదింటి నిశీధి సమయాన, అల్లి, బిల్లి రహదారులను దాటుకుంటూ, మెత్తని పచ్చికల మధ్య జేబులో చేతులు దూర్చి నగరపు నిశ్శబ్దాన్ని చీల్చుకుంటూ నడవటమంటే లియోనార్డ్ మీడ్ కు ఎంతో ఇష్టం. ఆకాశం నుంచి జాలువారుతున్న సిరివెన్నెల కాంతుల మధ్య నాలుగు రహదార్లు కలిసే కూడలి అంచున నిల్చుని .....
‘‘పురా ఆగతా నాగతౌ అణతి కథయతీతి పురాణం’’ – అంటే జరిగిన దానిని, జరుగుతున్న దానిని తెలిపేది పురాణమని అర్ధం. శ్రీ మద్భాగవతం సృష్టి, విసృష్టి, స్థితి, పాలన, కర్మవాసన మన్వంతరం, ప్రళయం, మోక్షం, హరిసంకీర్తనం, దేవతల వర్ణన, వంటి పదిలక్షణాలు కలిగినది పురాణమని నిర్వచించింది. పురాణాలు ఎప్పుడు, ఎలా పుట్టాయో నిర్ధారించటం కష్టం. అయితే, వేదవ్యాసుడు అష్.....
మూలకథ రచన: లియో టాలిస్టాయ్
ఒకానొక సమయంలో ఒక రాజుకి ఒక సందేహం కలిగింది. ఒక పని చేయాలంటే ఏది కీలకమైన సమయము? ఎలాంటి గుణగణాలున్న వ్యక్తి చెప్పే మాటలు వినాలి మరియు ఎలాంటి వ్యక్తుల సాంగత్యాన్ని వదలుకోవాలి? ఏది అతి ముఖ్యమైన పనో తెలిసేది ఎట్లా? ఈ విషయాలు తెలిస్తే తాను చేసే ఏ పని కూడా విఫలం కాదనే అభిప్రాయం కలిగింది.
ఈ ఆలోచన కలిగిన మరుక్షణం, తన.....
ఆంధ్ర వాఙ్మయంలో వెలువడిన అనేకానేక ప్రక్రియలలో శతకప్రక్రియ కూడా విశిష్ట ప్రక్రియే. శతకము అల్ప కావ్యమే అయినప్పటికీ ఒక విశిష్టత లేకపోలేదు. ఉదాత్త కావ్య శ్రేణిలో నిలువలేకపోయినప్పటికి కవితా శక్తి విరాట్ స్వరూపం అందులో పరిపూర్ణంగా ప్రదర్శితం కాకపోయినప్పటికీ, రస చర్చకు తావు లేకపోయినప్పటికీ, కవిహృదయానికది కమనీయ దర్పణము. పండితుల్ని, అప.....
మూలకథ రచన: యుజీనియా.డబ్ల్యు. కాలియర్ (1969)
నా చిన్ననాటి స్మృతులను నెమరు వేసుకుంటే, నాకు కన్పించేది నా స్వగ్రామం – ధూళి. వేసవి కాలంలో పొడారిన, నిర్జీవమైన గోధుమ రంగులో మెరిసేటి సన్నని ధూళి. నా నల్లటి కాళ్ల మధ్యలో, గొంతుకలో దూరే ధూళి. కళ్లలో పడి కన్నీళ్లు తెప్పించే ధూళి. ఎందుకు కేవలం ధూళి మాత్రమే గుర్తుకు వస్తుంది? అంటే ఏమో చెప్పలేను. తప్పకు.....
రచన: కొడవటిగంటి కుటుంబరావు
ఆరోజు పంతులు మాకయిదు లెక్కలిచ్చాడు. అయిదింటికి అయిదు మార్కులూ తెచ్చుకున్నాను… మర్నాడు మళ్ళీ మామూలే.
ఆరోజు మాఅమ్మా నాన్నా పోట్లాడుకోలేదు. మా అమ్మ చెప్పిందల్లా మా నాన్న ఒప్పుకున్నాడు. ఆయన చెప్పిందల్లా ఆవిడ ఒప్పుకుంది. మా కొంప నెవరో మంత్రించినట్టయింది…. తరవాత మళ్లీ యథాప్రకారమే.
జీవితం ఈ విధంగా ఒక చిన్న వ.....
మా యిల్లు దాటి, ఆ యిల్లూ దాటి ఆ యిల్లూ దాటి నడుస్తున్నాను వీధిలో. ఆ మూలమలుపు నుంచి, పూరి గుడిసె నుంచి ఒక పాట వినిపిస్తోంది. అది కేవలం గాత్రం నుంచి ఉబికిన పాట కాదు. దానికో వాద్యంతోడు కూడా ఉంది. వాద్యమంటే ఏ వాయులీనమో, హార్మోనియమూ, వీణో, వేణువో కాదు. ఏమిటా వాద్యం? అది గానానికే కాదు, మానానికీ తోడుగా ఉంటుంది. దాని పేరు రాట్నం. రాట్నం వడుకుతూ, ఆ ఝం.....
‘నవ్వడం ఒక భోగం, నవ్వించడం ఒక యోగం, నవ్వలేకపోవడం ఒక మాయరోగం’ అని తాత్వికుల అభిప్రాయం. పెద్దగా నవ్వటం అమృత హృదయుని లక్షణమని పెద్దలంటారు.
‘‘నవ్వును జంతువుల్, నరుడు నవ్వును, నవ్వులు చిత్త వృత్తికిన్
దివ్వెలు – కొన్ని నవ్వులెటు తేలవు కొన్ని విషప్రయుక్తముల్
పువ్వులు వోలె ప్రేమరసముల్ వెలిగ్రక్క విశుద్ధమైనవే
నవ్వులు – సర్వము దుఃఖదమనం.....